مقدمه

صورت جریان وجوه نقد(استاندارد حسابداری شماره 2) یکی از مهم‌ترین صورت‌های مالی اساسی است که اطلاعاتی درباره‌ی ورود و خروج وجه نقد در یک واحد تجاری ارائه می‌کند. این صورت جریان وجوه نقد(استاندارد حسابداری شماره 2) به سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و مدیران کمک می‌کند تا توانایی شرکت در ایجاد وجه نقد و نحوه‌ی استفاده از آن را ارزیابی کنند.

صورت جریان وجوه نقد ابزار اصلی تحلیل نقدینگی شرکت هاست.

1. نقد و معادل هاي نقد
2.  ارائه صورت جریان مالی
3. فعالیت های عملیاتی
4. فعالیت های سرمایه گذاری
5. فعالیتهای تامین مالی 
6. گزارشگری جریانهای نقدی حاصل از فعالیتهای عملیاتی
7.  گزارشگری جریانهای نقدی بر مبنای خالص 
8. جریانهای نقدی ارزی
9. سود تسهیلات و سود تقسیمی
10. مالیات بردرامد  
11. تغییر در منافع  مالکیت در واحد های تجاری فرعی  
12. معاملات غیر نقدی

هدف

هدف این استاندارد ، تدوین الزاماتي براي ارائه اطلاعات درباره تغییرات تاریخی نقد و معادلهاي نقد واحد تجاری از طریق صورت جریان وجوه نقدی (استاندارد حسابداری شماره 2)است که در آن، جریانهای نقدی هر دوره بر حسب فعالیتهای عملیاتی، سرمایه‌گذاری و تأمین مالی طبقه‌بندی می‌شود.

رعایت این الزامات باعث می شود صورت جریان وجوه نقد به عنوان منبعب قابل اتکا برای تحیلی مالی شناخته شود .

دامنه کاربرد

استفاده‌کنندگان صورت جریان وجوه نقد(استاندارد حسابداری شماره 2 )سایر صورت های مالی واحد تجاری ، به چگونگی ایجاد و مصرف نقد و معادلهاي نقد در واحد تجاري علاقه‎مند هستند. این موضوع بدون توجه به ماهیت فعالیتهای واحد تجاری و صرف‌نظر از تلقی یا عدم تلقی نقد به عنوان محصول واحد تجاری كه در مؤسسات مالي ممكن است مطرح باشد، مصداق دارد. با وجود اینکه فعالیتهای اصلی مولد درآمد در واحدهای تجاری، متفاوت است، اما نیازهای آنها به نقد اساساً مشابه است. واحدهای تجاری براي هدایت عملیات، پرداخت تعهدات و ایجاد بازده برای سرمایه‌گذاران خود، به نقد نیاز دارند. بنابراین، طبق این استاندارد تمام واحدهای تجاری ملزم به ارائه صورت جریانهای نقدی هستند.

.

تعاریف

در این استاندارد، اصطلاحات زیر با معانی مشخص بکار رفته است:

• نقد شامل نقد در دسترس و سپرده‌های دیداری است.
• معادلهاي نقد سرمایه‌گذاریهای کوتاه‌مدت با نقدشوندگي بالا است که به سرعت قابل تبدیل به مبلغ معيني نقد می‌باشد و ريسك تغيير ارزش آن کم است.
• جريانهاي نقدی عبارت از جريانهاي ورودی و خروجی نقد و معادلهاي نقد است.
• فعالیتهای عملیاتی عبارت است از فعالیتهای اصلی مولد درآمد عملیاتی واحد تجاری و سایر فعالیتهایی که جزء فعالیتهای سرمایه‌گذاری و تأمین مالی نباشند.
• فعالیتهای سرمایه‌گذاری تحصیل یا واگذاری داراییهای بلندمدت و سایر سرمایه‌گذاریها بجز معادلهاي نقد است .
• فعالیتهای تأمین مالی فعالیتهایی است که موجب تغییر مبلغ و ترکیب حقوق مالكانه و استقراضهای واحد تجاری می‌شود.

نقد و معادلهاي نقد

معادلهاي نقد با هدف ایفای تعهدات نقدی کوتاه‌مدت، و نه با هدف سرمایه‌گذاری یا سایر اهداف، نگهداری می‌شود. براي اينكه سرمایه‌گذاری به عنوان معادل نقد شناخته ‌شود، باید به سرعت قابل تبدیل به مبلغ معینی نقد باشد و ريسك تغییر ارزش آن كم باشد. بنابراین، سرمایه‌گذاری معمولاً فقط زماني واجد شرایط به عنوان معادلهای نقد است که سررسید آن کوتاه، مثلاً حداکثر سه ماه از تاریخ تحصیل، باشد. سرمایه‌گذاری در ابزارهای مالكانه معادل نقد نیست، مگر اینکه ماهيت آن، معادل نقد باشد.

ارائه صورت جریانهای نقدی

صورت جریانهای نقدی باید جریانهای نقدی طبقه‌بندی‌شده بر حسب فعالیتهای عملیاتی، سرمایه‌گذاری و تأمین مالی را گزارش کند.

واحد تجاری، جریانهای نقدی حاصل از فعالیتهای عملیاتی، سرمایه‌گذاری و تأمین مالی را متناسب با فعالیتهای خود ارائه می‌کند. طبقه‌بندی بر حسب فعالیت، اطلاعاتی فراهم می‌کند که استفاده‌کنندگان می‌توانند تأثیر آن فعالیتها بر وضعیت مالی واحد تجاری و مبلغ نقد و معادلهاي نقد را ارزیابی کنند. این اطلاعات، همچنين مي‌تواند برای ارزیابی روابط بین فعالیتهاي مزبور مورد استفاده قرار گيرد.

یک معامله منفرد ممکن است شامل جریانهای نقدی باشد که به صورت متفاوت طبقه‌بندی می‌شوند. برای مثال، در یک مؤسسه مالی زمانی که بازپرداخت نقدی تسهیلات شامل اصل و سود تسهیلات است، سود پرداختی بابت تسهیلات معمولاً به عنوان فعالیت عملیاتی و بازپرداخت اصل به عنوان فعالیت تأمین مالی طبقه‌بندی می شود

فعالیتهای عملیاتی

جریانهای نقدی حاصل از فعالیتهای عملیاتی، اساساً مربوط به فعالیتهای اصلی مولد درآمد عملیاتی واحد تجاری است. بنابراین، جریانهای نقدی یاد شده، معمولاً ناشی از معاملات و سایر رویدادهایی است که در محاسبه سود یا زیان دوره منظور می‌شود. مثالهایی از جریانهای نقدی حاصل از فعالیتهای عملیاتی، به شرح زیر است:

الف .   دریافتهای نقدی حاصل از فروش کالا و ارائه خدمات؛

ب   .   دریافتهای نقدی حاصل از حق امتیاز، حق‌الزحمه، کارمزد و سایر درآمدهاي عملياتي؛

پ   .   پرداختهای نقدي به عرضه‌كنندگان کالا و خدمات؛

ت   .   پرداختهای نقدی به کارکنان و از جانب آنها؛

ث   .   دریافتها و پرداختهای نقدی شرکت بیمه بابت حق بیمه‌ها، خسارتها، مستمریها و سایر مزایای بیمه‌ای؛

ج   .   پرداختهای نقدی یا استرداد‌هاي نقدي مربوط به مالیات بر درآمد، به غیر از مواردی که بتوان بطور مشخص آنها را به عنوان فعالیتهای تأمین مالی و سرمایه‌گذاری شناسایی كرد؛ و

چ   .   دریافتها و پرداختهای نقدی مربوط به قراردادهای منعقد شده با مقاصد تجاری یا معاملاتی.

در صورت جریان وجوه نقد ، این اقلام به صورت مجزا گزارش می شوند .

فعالیتهای سرمایه‌گذاری

15 .      افشای جداگانه جریانهای نقدی حاصل از فعالیتهای سرمایه‌گذاری اهميت دارد زیرا اين‌گونه جریانهای نقدی، نشان‌دهنده میزان مخارجی است که براي تحصيل منابع به منظور ایجاد سود و جریانهای نقدی آتی، مصرف شده است. تنها، مخارجی که منجر به شناسایی دارایی در صورت وضعیت مالی می‌شود واجد شرایط طبقه‌بندی به عنوان فعالیتهای سرمایه‌گذاری است. نمونه‌هایی از جریانهای نقدی حاصل از فعالیتهای سرمایه‌گذاری به شرح زیر است:

الف .   پرداختهای نقدی برای تحصیل داراییهای ثابت مشهود، داراییهای نامشهود و سایر داراییهای بلندمدت. این پرداختها شامل مخارج توسعه سرمایه‌ای و داراییهای ثابت مشهود ساخته‌شده در داخل واحد تجاری نيز مي‌باشد؛

ب   .   دریافتهای نقدی حاصل از فروش داراییهای ثابت مشهود، داراییهای نامشهود و سایر داراییهای بلندمدت؛

پ   .   پرداختهای نقدي براي تحصیل ابزارهای مالکانه یا ابزارهای بدهی سایر واحدهای تجاری و منافع در مشارکتهای خاص (بجز پرداختهای مربوط به تحصيل ابزارهایی که معادلهای نقد محسوب مي‌شوند یا سایر ابزار‌هايي كه با مقاصد تجاری یا معاملاتي نگهداري مي‌شوند)؛

ت   .   دریافتهای نقدی حاصل از فروش ابزارهای مالکانه یا ابزار‌هاي بدهی سایر واحدهای تجاری و منافع در مشارکتهای خاص (بجز دریافتهای مربوط به ابزارهایی که معادلهای نقد محسوب مي‌شوند یا سایر ابزار‌هايي كه با مقاصد تجاری یا معاملاتي نگهداري مي‌شوند)؛

در صورت جریان وجوه نقد ، این اقلام به صورت مجزا گزارش می شوند .

فعالیتهای تأمین مالی

16 .      افشای جداگانه جریانهای نقدی حاصل از فعالیتهای تأمین مالی، اهميت دارد زيرا به تأمين‌كنندگان منابع مالي واحد تجاري در پيش‌بيني ادعاها نسبت به جريانهاي نقدی آتي كمك مي‌كند. نمونه‌هایی از جریانهای نقدی حاصل از فعالیتهای تأمین مالی، به شرح زیر است:

الف .   دریافتهای نقدی حاصل از انتشار سهام یا سایر ابزارهای مالکانه؛

ب   .   پرداختهای نقدی به مالکان برای تحصیل یا بازخرید سهام واحد تجاری؛

پ   .   دریافتهای نقدی حاصل از انتشار اوراق بدهی، تسهیلات، اسناد تجاري و سایر استقراضهای کوتاه‌مدت یا بلندمدت؛

ت   .   پرداختهای نقدی براي تسويه مبالغ استقراض‌شده؛ و

ث   .   پرداختهای نقدی توسط اجاره‌کننده بابت تسويه بدهی مربوط به اجاره تأمین مالی.

در صورت جریان وجوه نقد ، این اقلام به صورت مجزا گزارش می شوند .

گزارشگری جریانهای نقدی حاصل از فعالیتهای عملیاتی

واحد تجاری باید جریانهای نقدی حاصل از فعالیتهای عملیاتی را با بکارگیری یکی از روشهای زیر گزارش کند:

الف . روش مستقیم، که به موجب آن طبقات اصلی ناخالص دريافتهاي نقدي و ناخالص پرداختهاي نقدي افشا می‌شود؛ یا

ب   .   روش غیرمستقیم، که به موجب َآن سود یا  زیان دوره، بابت آثار معاملات دارای ماهیت غیرنقدی، آثار اقلام تعهدی یا انتقالی مرتبط با دريافتها و پرداختهاي نقدی عملياتی گذشته يا آينده، و آثار اقلام درآمد یا هزینه‌ مرتبط با جریانهای نقدی حاصل از فعاليتهاي سرمایه‌گذاری یا تأمین مالی، تعدیل می‌شود.

طبق روش مستقیم، اطلاعات مربوط به طبقات اصلی ناخالص دریافتهای نقدی و ناخالص پرداختهای نقدی واحد تجاری ممكن است از طریق یکی از موارد زیر بدست ‌آید:

الف .   سوابق حسابداری واحد تجاری؛ یا

ب   .   تعدیل فروش، بهاي تمام شده فروش (درآمد مالی و درآمد‌هاي مشابه و هزینه مالی و هزينه‌هاي مشابه برای يك مؤسسه مالی) و سایر اقلام صورت سود و زیان بابت موارد زیر:

1.  تغییرات در موجودیها و دریافتنی‌ها و پرداختني‌هاي عملیاتی طي دوره؛

2.  سایر اقلام غیرنقدی؛ و

3.  سایر اقلامی که آثار نقدي آنها، مربوط به جریانهای نقدی سرمایه‌گذاری یا تأمین مالی است.

در روش غیرمستقیم، خالص جریانهای نقدی حاصل از فعالیتهای عملیاتی، از طريق تعدیل سود یا زیان دوره بابت موارد زیر، محاسبه می‌شود:

الف .   تغییرات در موجودیها و دریافتنی‌ها و پرداختني‌هاي عملیاتی طی دوره؛

ب   .   اقلام غیرنقدی نظیر استهلاک، ذخایر، مالیاتهای انتقالي، سودها و زیانهای تحقق‌نیافته تغییر در نرخهای ارز و سود توزیع‌نشده واحدهای تجاری وابسته؛ و

پ . تمام اقلام دیگری که آثار نقدی آنها، جریانهای نقدی مربوط به سرمایه‌گذاری یا تأمین مالی است

گزارشگری جریانهای نقدی بر مبنای خالص

جریانهای نقدی حاصل از فعالیتهای عملیاتی، سرمایه‌گذاری یا تأمین مالی زیر، ممکن است بر مبنای خالص گزارش شود:

الف .   دریافتها و پرداختهای نقدی از طرف مشتریان، در صورتی که آن جریانهای نقدی منعكس‌كننده فعالیتهای مشتری، و نه واحد تجاری، باشد، و

ب   .   دریافتها و پرداختهای نقدی در رابطه با اقلامی که گردش آنها سریع، مبالغ آنها بزرگ و سررسید آنها کوتاه باشد.

نمونه‌هایی از دریافتها و پرداختهای موضوع بند 21(الف) به شرح زیر است:

الف .   قبول و بازپرداخت سپرده‌های ديداري توسط یک بانک؛

ب   .   وجوه نگهداري‌شده مشتريان توسط یک شرکت سرمایه‌گذاری؛ و

پ . اجاره‌های وصول‌شده از طرف مالکان داراییها و پرداخت آن به مالکان.

در مؤسسات مالي، می‌توان جریانهای نقدی حاصل از هر یک از فعالیتهای زیر را بر مبنای خالص گزارش كرد:

الف .   دریافتها و پرداختهای نقدی مربوط به قبول و بازپرداخت سپرده‌های دارای سررسید ثابت؛

ب   .   سپرده‌گذاری نزد سایر مؤسسات مالی و برداشت از سپرده‌های مذکور ؛ و

تسهیلات اعطايي به مشتریان و بازپرداخت آنها

جریانهای نقدی ارزی

جریانهای نقدی حاصل از معاملات ارزی باید به واحد پول عملياتي واحد تجاری ثبت شود. براي اين كار مبلغ ارزي بر مبناي نرخ مبادله بين پول عملياتي و ارز در تاريخ جريانهای نقدي، تسعير مي‌شود.

جریانهای نقدی واحد تجاری فرعی خارجی باید با استفاده از نرخهاي مبادله بين واحد پول عملياتي و ارز در تاريخ جريانهاي نقدي، تسعیر شود.

جریان وجوه نقد

سود تسهیلات و سود تقسیمی

جریانهای نقدی حاصل از سود تسهیلات و سود تقسیمی دریافتی و پرداختی، باید جداگانه افشا شود.

.           جمع مبلغ سود تسهیلات پرداختی طی یک دوره، صرف‌نظر از شناسايي به عنوان هزینه در صورت سود و زیان یا احتساب در بهاي تمام شده دارایی طبق استاندارد حسابداری 13 حسابداری مخارج تأمین مالی، در صورت جریانهای نقدی افشا مي‌شود

مالیات بر درآمد

جریانهاي نقدی حاصل از مالیات بردرآمد، باید جداگانه افشا و به عنوان جریانهاي نقدی حاصل از فعالیتهای عملیاتی طبقه‌بندی شود، مگر اینکه بتوان آن را به طور مشخص، مرتبط با فعالیتهای تأمین مالی و سرمایه‌گذاری تشخیص داد.

مالیات بر درآمد، ناشی از معاملاتی است که منجر به جریانهای نقدی می‌شود و در صورت جريانهاي نقدی، به عنوان فعالیتهای عملیاتی، سرمایه‌گذاری یا تأمین مالی طبقه‌بندی می‌گردد

تغییر در منافع مالکیت در واحدهای تجاری فرعی و سایر فعالیتهای تجاری

مجموع جریانهای نقدی حاصل از تحصيل يا از دست دادن کنترل واحد‌هاي تجاری فرعی یا سایر فعالیتهای تجاری، باید جداگانه ارائه و به عنوان فعالیتهای سرمایه‌گذاری طبقه‌بندی شود.

واحد تجاری باید در ارتباط با بدست آوردن و از دست دادن کنترل واحدهای تجاری فرعی یا سایر فعالیتهای تجاری طی دوره، هر یک از موارد زیر را بصورت تجمیعی افشا کند:

الف .   کل مابه‌ازای پرداختی یا دریافتی؛

ب   .   آن بخش از مابه‌ازا كه به صورت نقد و معادلهاي نقد است؛

پ   .   مبلغ نقد و معادلهاي نقد در واحدهای تجاری فرعی یا سایر فعالیتهای تجاری که کنترل آنها بدست آمده یا از دست رفته است؛ و

ت   .   مبلغ داراییها و بدهیها، به غیر از نقد و معادلهاي نقد، در واحدهای تجاری فرعی یا سایر فعالیتهای تجاری که کنترل آنها بدست آمده یا از دست رفته است، بصورت خلاصه و بر حسب طبقات اصلی.

معاملات غیرنقدی

معاملات سرمایه‌گذاری و تأمین مالی که مستلزم استفاده از نقد یا معادلهاي نقد نیست، نباید در صورت جریانهای نقدی انعکاس یابد. چنین معاملاتی باید در جاي ديگري در صورتهای مالی به‌گونه‌ای افشا شود که تمام اطلاعات مربوط به اين‌گونه فعالیتهای سرمایه‌گذاری و تأمین مالی ارائه شود

مثالهایی از معاملات غیرنقدی عبارتند از:

الف .   تحصیل داراییها در قبال بدهيهاي مستقيم یا از طریق اجاره‌ تأمین مالی؛

ب   .   تحصیل یک واحد تجاری در قبال صدور سهام؛ و

پ   .   تبدیل بدهی به حقوق مالكانه.

تغییر در بدهیهای حاصل از فعالیتهای تأمین مالی

واحد تجاری باید اطلاعاتی افشا کند که استفاده‌کنندگان صورتهای مالی بتوانند تغییر در بدهیهای حاصل از فعالیتهای تأمین مالی، شامل تغییرات حاصل از جریانهای نقدی و تغییرات غیرنقدی را ارزیابی کنند.

برای رعایت الزام مندرج در بند 44، واحد تجاری باید تغییرات زیر در بدهیهای حاصل از فعالیتهای تأمین مالی را افشا کند:

الف. تغییرات حاصل از جریانهای نقدی تأمین مالی؛

ب   .        تغییرات حاصل از بدست آوردن یا از دست دادن کنترل واحدهای تجاری فرعی یا سایر فعالیتهای تجاری؛

پ   .   تأثیر تغییر در نرخهای مبادله ارز؛

ت   .        تغییر در ارزش منصفانه؛ و

ث   .        سایر تغییرات.

اجزای نقد و معادلهاي نقد

واحد تجاری باید اجزای تشكيل‌دهنده نقد و معادلهاي نقد را افشا کند و باید صورت تطبیق اين مبالغ در صورت جریانهای نقدی و اقلام مشابه گزارش‌شده در صورت وضعیت مالی را ارائه نمايد.

اثر هرگونه تغییر در رویه تعیین اجزای نقد و معادلهاي نقد، برای مثال، تغییر در طبقه‌بندی ابزارهای مالی که قبلاً به عنوان بخشی از پرتفوی سرمایه‌گذاری واحد تجاری محسوب شده است، طبق استاندارد حسابداری 34 رويه‌هاي حسابداری، تغییر در برآوردهاي حسابداري و اشتباهات گزارش می‌شود

نتیجه گیری

در نتیجه رعایت الزامات این استاندارد موجب میشود که صورت جریان وجوه نقد از جمله نقدینگی و پایداری مالی اطلاعات واقعی تر و قابل اتکاتری ارائه دهند این امر نه تنها تصمیم گیری سرمایه گذاران و اعتباردهندگان را تسهیل می کند بلکه زمینه ای برای ارزیابی عملکرد مدیریت از نظر کارایی در استفاده از منابع نقدی فراهم می سازد

به طور کلی اجرای صحیح استاندارد حسابداری شماره 2 سبب میشود که صورت جریان وجوه نقد، شفاف،قابل مقایسه و مرتبط با نیاز های تصمیم گیری اقتصادی باشند